Door dr. Roel Lutkenhaus
Oprichter van New Momentum en onderzoeker bij het Movez Lab van de Erasmus Universiteit
Nederland werd de afgelopen jaren opgeschrikt door drill: een gewelddadig subgenre van hiphop dat lijkt te draaien om geweld en bedreigingen. In interviews zeggen drillers het verhaal van de straat te vertellen,,. Maar is het echt zo gevaarlijk op straat, of hebben we te maken met gewelddadige performances waarmee rappers zich in de kijker spelen? En wat is de rol van sociale media, waar die drill performances buiten het zicht van ouders en autoriteiten razendsnel kunnen uitmonden in een dodelijke steekpartij? Deze vragen stonden centraal in ons onderzoek naar de online drill cultuur.
Wie een filmpje op YouTube bekijkt, wordt daarna doorverwezen naar video’s die daarop aansluiten. Zo spinnen de YouTube-algoritmes een web van video content waar we ons als kijkers een weg door banen. Wij vroegen het videonetwerk op rond de Nederlandse drill-cultuur en brachten de belangrijkste online communities in kaart (zie Figuur 1).
Figuur 1.
In het netwerk staat iedere cirkel voor een video en tonen de lijnen hoe de video’s naar elkaar verwijzen. De kleuren duiden op clusters van video’s die beter met elkaar dan de rest van het netwerk verbonden zijn. Dat betekent dat, wanneer je in het rode cluster begint met kijken, je vooral wordt doorverwezen naar video’s binnen dezelfde community. De clusters kun je dus zien als een soort filterbubbels: online omgevingen die je vooral meer van hetzelfde voorschotelen.
Wat kunnen we van deze visualisatie opsteken?
- De Drill Bubble: videoclips, beef op sociale media en video’s van expliciet geweld
Centraal in het netwerk vinden we een Rotterdamse (Drill 010) en Amsterdamse (Drill 020) drill community, waar we naast muziekvideo’s van verschillende drill crews ook video’s van live ruzies tussen drillers op Instagram of Snapchat terugvinden. In de comments zie je dat de drillers door hun publiek worden uitgedaagd om daad bij het woord te voegen. Zorgwekkend zijn de video’s van geweldsincidenten, zoals een jongen die met een machete een voorbijganger op straat achtervolgt (inmiddels van het platform verwijderd). Jongeren die dagelijks in deze bubbels blijven hangen, zouden wel eens een verwrongen beeld van de realiteit kunnen krijgen. - Gateway Communities: Van pop-hiphop naar een wereld vol geweld
Soms legt het YouTube-algoritme kruisverbanden tussen communities. Figuur 2 toont dat er vanuit Urban Lifestyle (onschuldige filmpjes van vloggers en influencers uit grote steden) en vanuit Pop-Hiphop (muziek voor jonge hiphopluisteraars) meer naar Drill 010 en Drill 020 wordt verwezen dan andersom. Op YouTube schakelen jongeren dus binnen een paar klikken van lollige straatinterviews of liefdesliedjes naar een wereld vol geweld. - Perverse Prikkels: Geweld als manier om je in de kijker te spelen
Vanuit nieuwsvideo’s in Verslaggeving (video’s van bijvoorbeeld De Telegraaf of RTV Rijnmond over geweld en misdaad) wordt regelmatig naar de drill communities verwezen. Dit wijst erop dat nieuwsconsumenten óók drill consumeren; niet als muziek- maar als misdaadgenre. Het YouTube-algoritme beloont gewelddadige content met meer views van volgers van misdaadnieuws: een perverse prikkel die sommige drillers aanzet bedreiging en geweld te gebruiken als manier om zich in de kijker te spelen.
Figuur 2 In dit figuur staan de cirkels voor de communities, waarbij clusters met meer video’s groter gemaakt zijn. De uitgaande lijnen lopen met de klok mee en tonen kruisverwijzingen waarbij de lijndikte het aantal verwijzingen uitdrukt.
De hamvraag: zet drill aan tot geweld?
Online kent de drill-cultuur donkere kanten. Maar kunnen we ook zeggen dat drill aanzet tot geweld? Om die vraag te beantwoorden is het nuttig te kijken naar de link tussen geweld en subculturen uit het verleden, zoals heavy metal, gangsta rap of gamer culture,,. Het klopt dat plegers van geweldsmisdrijven – net als andere mensen – bepaalde muziek luisteren, of films keken, of boeken lezen waarvan ze zullen zeggen dat die hen hebben geïnspireerd. Maar dat is wat anders dan de vraag of media aanzetten tot geweld. Wat de plegers namelijk óók gemeen hadden, waren een zwakke mentale gezondheid, financiele problemen, afwijzing en woede. Drill is bij uitstek een muziekgenre die zulke gevoelens kanaliseert: het kan dienen als een uitlaatklep: het kan troost bieden, of juist kracht geven. Sterker nog, onderzoekers hebben aangetoond dat controversiële subculturen óók kunnen dienen als platform om in gesprek te gaan over normen en waarden.
Social media als probleem én oplossing
Wat drill onderscheidt van heavy metal, gangsta rap en gamer culture, is de cruciale rol van social media. Die stellen jongeren in staat de drill cultuur mee te beleven, met een steeds vager wordende grens tussen artiest en publiek en algoritmes die hen meer van hetzelfde voorschotelen. Pubers – die sowieso al moeite hebben echt van nep te onderscheiden – kunnen daar het idee krijgen dat het normaal is een mes op zak te dragen.
Tegelijkertijd kunnen populaire media van onderop een normverschuivingen stimuleren. Invloedrijke rappers, vloggers en influencers uit en rond de drill cultuur kunnen jongeren er op een speelse manier van doordringen dat wat ze op hun scherm zien niet echt is, maar entertainment. Straatinterviews en podcasts kunnen jongeren die tot over hun oren in de drill zitten voorzien van een reality check, helemaal als rolmodellen jongeren uitdagen zelf na te denken en zich uit te spreken over de risico’s van het dragen van een mes. Ook kunnen ze gesprekken starten over wat succesvol zijn eigenlijk betekent: de kortstondige fame van ‘een millie views’ of hard werken en zorgen voor je mensen? Zo vormen sociale media niet alleen een probleem, maar kunnen ze ook bijdragen aan een oplossing.