Op 29 juli 2021 ontmoeten twee 15-jarige jongens elkaar op de Goedenraadweg in de Rotterdamse wijk Beverwaard. Het is geen vriendschappelijke ontmoeting. Er ontstaat een vechtpartij die uitloopt op een steekpartij. Een van de twee overleeft de confrontatie niet. Het slachtoffer is vijftien jaar. De dader is even oud.
Uitgedaagd op social media
Jongerenwerker Sam Fortes Neves van stichting Jongerenwerk op Zuid (JOZ) kende het slachtoffer persoonlijk: “Kort voor de steekpartij heb ik nog met hem gesproken. Ik zag hem in het Huis van de Wijk in de Beverwaard. Hij hield van muziek, dus ik stelde voor om snel eens de studio in te gaan om muziek op te nemen. ‘Ja, gaan we doen’, zei hij nog. Dat is de laatste keer dat ik hem zag. Wat er precies is gebeurd? Daar is veel over gezegd en geschreven. Ik weet dat hij is uitgedaagd op social media en daar is hij op ingegaan. De rest is geschiedenis.”
Digitale weerbaarheid
Ruim een jaar na de dodelijke steekpartij ontmoeten wij Sam in een middelbare school in IJsselmonde, waar de jongerenwerker alle zeilen bijzet om de vrede te bewaren. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan: “Het kan er heftig aan toe gaan hier”, vertrouwt hij ons toe. “Bijna dagelijks is er wel iets aan de hand. Dat vergt veerkracht, geduld en creativiteit. Maar goed, we leven dan ook in een opmerkelijke tijd. Toen ik opgroeide kwam het internet net op. Je had Hyves en Chello, maar dat was het dan ook wel. Tegenwoordig worden jongeren overspoeld met de gekste content. Kinderen leren zichzelf staande te houden in het digitale domein is dan ook een van de speerpunten van JOZ. Hoe we dat doen? Onder meer door kinderen die overstappen naar het voortgezet onderwijs ‘social media wijsheid en identiteit trainingen’ te geven, om ze weerbaarder tegen de gevaren te maken.
Gevaarlijke challenges
Digitale weerbaarheid is geen overbodige luxe, aldus Sam. Hij ziet de gevaren van social media elke dag. Zoals ‘challenges’; filmpjes waarin jongeren uitgedaagd worden elkaars keel dicht te knijpen of mensen te slaan. Drillrapvideo’s waarin jongens hun rivalen en als het even kan de moeders en zussen van hun rivalen tot op het bot beledigen. “Dit soort content creëert niet alleen agressie, maar ook angst. En die angst leidt op zijn beurt weer tot wapenbezit. In de wijk waar ik vroeger opgroeide, liepen ook jongens met wapens rond. Maar dat was een select groepje. De meerderheid van de jongeren deed daar niet aan mee. Het verschil met nu is dat jongeren die normaal gesproken nooit een wapen bij zich zouden dragen, dat nu wel doen. Omdat ze bang zijn om zelf neergestoken te worden. Zo houdt het probleem zichzelf in stand.”
Onwijze Ouders
Maar wat is de oplossing dan? Is er überhaupt een oplossing? “We hebben geen tijdmachine, dus we kunnen niet terug naar het analoge tijdperk. De wereld zal blijven digitaliseren, of we dat nu leuk vinden of niet. We zullen ermee moeten leven. Maar we moeten er ook mee leren leven. Wat ik daarmee bedoel, is dat ouders moeten weten wat hun kinderen online uitspoken. Wij proberen hen daarbij te helpen. Zo organiseren wij het project Onwijze Ouders, waarin we ouders met elkaar in contact laten komen om dit soort kwesties te bespreken. Idealiter besluiten alle ouders van een klas of vriendengroep dat telefoons op gezette tijden permanent uitstaan. Als ouders een gezamenlijk front vormen, zullen jongeren zich veel eerder houden aan een dergelijke maatregel.
Tip voor ouders
Het is ontzettend belangrijk dat ouders hun kinderen in de gaten houden op social media. Dus volg je kind op Instagram en Tiktok. Als jongerenwerkers doen wij dit al. En met succes. Zo kon ik onlangs een vechtpartij tussen twee meisjes voorkomen omdat ik een ruzie tussen hen op social media signaleerde. Omdat ik me begaf in de online wereld kon ik het vroegtijdig stoppen. Instagram en Tiktok hebben dus niet alleen maar nadelen. Zoals een politieagent laatst tegen mij zei: social media is een soort judo. Als je het goed aanpakt, kun je de kracht van je tegenstander in jouw voordeel gebruiken. Dat vond ik wel een treffende uitspraak.”
